Frank in stukjes

verhalen uit het theater

Bij film kan alles over gedaan worden. Het maken van een film is één groot discontinue proces. Een film wordt niet in de volgorde van de uiteindelijke verhaal opgenomen. De opnames lopen kriskras door elkaar heen. Eerst alle buitenopnames op een tropisch eiland, dan de scènes in de stad New York en tot slot de studio in voor alle binnenopnames in getimmerde decors. De grote uitdaging voor een filmacteur is dan ook om de verhaallijn goed in zijn of haar hoofd te hebben. Zit de scène van vandaag in het begin van de film en is het personage nog vrolijk of is dit een scène verderop in de film en moet ik boos en achterdochtig spelen? Bovendien moet de acteur a la minute klaarstaan als de techniek eenmaal zover is dat de opname kan beginnen. Dat maakt het spelen in een film uitdagend. Qua tekst hoef je helemaal niet zo veel uit je hoofd te leren. Immers, op een dag worden misschien maximaal drie scènes gedraaid. Anderzijds ben je heel erg op jezelf aangewezen en moet je goed de concentratie kunnen vasthouden om te kunnen pieken tussen het lange wachten door.

Bij het maken van theater draait alles om continuïteit. Het repetitieproces bestaat – bij professionals – uit een aaneengesloten periode van gemiddeld zes weken waarin je met de gehele cast het stuk instudeert. Van voor naar achteren. De laatste fase van het repetitieproces is de montagefase: dan worden alle scènes achter elkaar geplakt, de overgangen worden gemaakt en de acteurs gaan doorlopen. Dit doorlopen is een manier om gaandeweg gevoel te krijgen voor de loop van het stuk. Hoe zit het ritme van de voorstelling in elkaar? Immers: straks, als het publiek in de zaal zit, zal het stuk in één ruk worden opgevoerd. Niks kan worden overgedaan. Het is aan de acteur om de “boog” van de ontwikkeling van zijn of haar personage in real time te verbeelden.

De film komt vele maanden nadat de acteur op de set stond eindelijk in de bioscoop. Het publiek zit in het donker van de filmzaal en er ontvouwt zich een beeldverhaal. De bezoeker kijkt de film ‘hier en nu’; de film werd ‘toen en daar’ gemaakt. De film is iedere avond hetzelfde. De hoofdrolspeler kan gewoon achter in de zaal gaan zitten en naar zichzelf kijken.

Theater daarentegen is een live spektakel. Theater speelt zich af in het hier en nu. Er is een directe verhouding, een spannende chemie zelfs tussen publiek en spelers waardoor geen enkele uitvoering ooit hetzelfde is.

Begin 2020 hangt het Russische duo ‘Sky Angels’ in de nok van een uitverkocht Carré. Ze doen een trapezenummer zonder vangnet waarbij ze de trapeze op enig moment alleen nog met hun tanden omklemmen. Als er bij één van beiden een paar tanden afbreken, storten ze allebei uit de nok naar beneden. Het publiek is ooggetuige van deze val tijdens het Wereldkerstcircus van dat jaar.

Doordat het hier en nu van publiek en uitvoerenden samenvallen is er geen ‘knip’ in de beleving. Iedereen zit in hetzelfde schuitje. Het publiek deint mee op het ritme van een voorstelling. Het voelt de ‘zakker’ in een voorstelling of veert op als er onverwacht iets grappigs gebeurd. Elke theateruitvoering is anders, geen avond is hetzelfde. De acteur kan niet in de zaal gaan zitten om naar zichzelf te kijken. Hij moet alert zijn. Kaken stevig op elkaar. Want niks kan over.

To be continued. Deel 3 verschijnt op 10 juli 2021.